Ана тилге уьйренигиз!

[bayterek]

Гьюрметли къумукъ уланлар!
Къумукъча лакъыр къуруп бажармай бусагъыз, ана тилигизден леззет алмай бусагъыз - не пайда орусча къычырып макътангъандан?
Билмеймисиз?
Уьйренигиз!
Кюлетмегиз оьзюгюзге башгъаланы...

[Бек]

Русско - кумыкский разговорник для мобильных телефонов. Скачайте и изучайте. Можно с мобильных телефонов скачать и установит.http://kazanise.ucoz.ru/load/russko_kumykskij_razgovornik/1-1-0-21.

[Everlast]

Телефонумда яхши барды шу сезлюк. Ёлда ва башгъа заманда,уйренме арюв болажакъ. Коп сав бол,Бек!

[Эльдар]

Неверно написано по-кумыкски. Надо: "Ана тилни уьйренигиз!" А ещё лучше "уьйренийиз". Тамара.

[Эльдар]

Телефонумда яхши барды шу сезлюк. Ёлда ва башгъа заманда,уйренме арюв болажакъ. Коп сав бол,Бек!

Неверно!Надо "яхшы", а ещё вернее "йахшы" Живёте в Дагестане, а разговариваете и пишете на каком-то тарабарском языке, но только не на кумыкском. А почему? Да потому, что и Ваши мамы говорят даже дома по-русски, хотя и не всегда грамотно.Когда я звоню из Москвы и обращаюсь по-русски, мне из Махачкалы отвечают по-русски. Позор!!! Тамара.

[Эльдар]

Телефонумда яхши барды шу сезлюк. Ёлда ва башгъа заманда,уйренме арюв болажакъ. Коп сав бол,Бек!

Неверно!Надо "яхшы", а ещё вернее "йахшы" Живёте в Дагестане, а разговариваете и пишете на каком-то тарабарском языке, но только не на кумыкском. А почему? Да потому, что и Ваши мамы говорят даже дома по-русски, хотя и не всегда грамотно.Когда я звоню из Москвы и обращаюсь по-кумыкски, мне из Махачкалы отвечают по-русски. Позор!!! Тамара.

[Эльдар]

Телефонумда яхши барды шу сезлюк. Ёлда ва башгъа заманда,уйренме арюв болажакъ. Коп сав бол,Бек!

Неверно!Надо "яхшы", а ещё вернее "йахшы." Живёте в Дагестане, а разговариваете и пишете на каком-то тарабарском языке, но только не на кумыкском. А почему? Да потому, что и Ваши мамы говорят даже дома по-русски, хотя и не всегда
грамотно. Когда я звоню из Москвы и обращаюсь по-кумыкски, мне из Махачкалы отвечают по-русски.Позор!!! В кумык-
ском языке нет слова "арюв", а есть слово "аьрив", нет слова "уйренме", а есть слово "уьйренме". Тамара.
pS. Стиллистика Вашего первого предложения тоже порочна. Не обижайтесь, пожалуйста, на меня. Просто душа за кумык-ский язык болит. Всего Вам самого наилучшего, особенно, в постижении родного языка.

[Эльдар]

Может, я ошибаюсь,но мне кажется, что правильно говорить:"Aна тильни уьйренигиз". Я бы, честно говоря, в грамматику
ввела правописание "уьйренийиз, гечийиз, соьйлейиз, сейиз и т. д. Тамара

[Эльдар]

Может, я ошибаюсь,но мне кажется, что правильно говорить:"Aна тильни уьйренигиз". Я бы, честно говоря, в грамматику
ввела правописание "уьйренийиз, гечийиз, соьйлейиз, сейиз и т. д. Тамара

[Эльдар]

Парни, извините пожалуйста, меня. Я плохо владею компьютером: одно и то же повторила двадцать пять раз! Возраст-чёрт его дери! Но, ничего, надеюсь на Вашу помощь! Чего-чего, а стариков в Дагестане в беде не бросают. Тамара.

[Эльдар]

Телефонумда яхши барды шу сезлюк. Ёлда ва башгъа заманда,уйренме арюв болажакъ. Коп сав бол,Бек!

Надо: Яхшы, телеп(ф)онумда шуь соьзлуьк бар эди (барыды).Йолда ва башгъа бош заманда къумукъ тилни уьйренме
тынч болажакъ. Коьп сав (сау) бол, Бек!

Тамара.

[Sadr]

Телефонумда яхши барды шу сезлюк. Ёлда ва башгъа заманда,уйренме арюв болажакъ. Коп сав бол,Бек!

Надо: Яхшы, телеп(ф)онумда шуь соьзлуьк бар эди (барыды).Йолда ва башгъа бош заманда къумукъ тилни уьйренме
тынч болажакъ. Коьп сав (сау) бол, Бек!

Тамара.

Эльдар-Тамара. Прежде чем поучать других, самому (самой) не плохо было бы усвоить орфографию кумыкского языка. Она давно устоялась, хотя и не без недостатков. Но что станет с письменным кумыкским, если каждый начнет предлагать свои орфо-правила?
Помните о том, что как и в любом другом нормированном письменном языке, правила кумыкской орфографии взяты не с потолка, они подчиняются нескольким обоснованным фундаментальным принципам, а не одному принципу "пишем как слышим".
Грамотное (т.е. с соблюдением правил орфографии) написание приведенного предложения следующее (оно не безупречно синтаксически, но это другой вопрос).
Яхшы, телефонумда шу сёзлюк бар эди. Ёлда ва башгъа бош заманда къумукъ тилни уьйренме тынч болажакъ. Кёп савбол! Бек.
Yaxşı, telefonumda şu sözlük bar edi. Yolda va başğa boş zamanda qumuq tilni üyrenmege tınç bolacaq. Köp savbol! Bek.

Не забывайте: если владение устной речью начинается с фонетики, то знание письменного языка начинается с орфографии.

[KanamatOFF]

Страница "http://kazanise.ucoz.ru/load/russko_kumykskij_razgovornik/1-1-0-21" не найдена.
Дайте рабочую ссылку или скиньте мне на почту я выложу на сайт файл.

[KanamatOFF]

http://kazanise.ucoz.ru/load/russko_kum ... v/1-1-0-30

Вот рабочая ссылка приложения для мобильны, Русско - кумыкский разговорник для мобильных телефонов

[Бек]

Бираз алларда къумукъ юртлардан, районлардан ва шагьарлардан миллети учуп жаны авруйгъан, жагь ва гьаракатчы адамлар жыйылып, Магьачкъалада къумукъ Халкъны жамияг къурумларыны гражданлыкъ форумун оьтгердилер. Форумда бизге язбашда къумукъ халкъны бары да гьаракатларыны бирлешив къурултайы - съезди болажакъ деп билдирилген эди. Съсздде, халкъ гьаракатлар гьакълашып, умуми президиум къурамы, не де барысы да тозулуп,янгы бир гьаракат къурамы - бу инг биринчи ва агьамиятлы масъала.Гьар такъадан бир танкъ дегенлей, гьариси билгенин айтып, гьариси сюйгенин этип; алда йимик бары да сейлеп, бирев-биревге тынгламай, бирев-биревню эшитмей турмакъны къоркъунчу да чы ёкъ тюгюл мунда.
Эгер съездде биз культура масалалар булан машгъул бола бусакъ, культураны саниятчылары баш болма, не де буса оланы пикрусу оьзекли ер тутма герек. Сиясатны - политиканы масалаларып чечежек болсакъ, озокъда, политикада англаву бар, сынавлу сиясат сяниятчылар инг асунлу ерни тутма да гереклер. Ашбазлар этик тигип, этикчилер аш биширип турагъан девюрден оымеге заман болду
- бизии милли гьаракатларыбызгъа 20 йылдан да артыкъ бола. Тарихи якъдан бу оьтген йыллар узакъ герюнмесе де, шо заманны ичинде топлангъан сы навну толу кюйде къоллама тарыкъ. Ол гьаракатларда ортакьчылыкъ этгенлер де, ёлбашчылыкъ этгенлер де, бирлери арабыздан гетсе де,(оланы Тенгири раьмат этсин) бирлери сав.
Ярым миллионлукъ, къумукъ халкъгъа беш алты гьаракатлар тарыкълымы экен? - деген пикру да тува. Олтургъанда боюда герюнмейген гиччи бёлюклю гьаракатлагъа эретуруп – къычырып бой гёрсетмек де эрши, айрокъда, олар сав миллетни атындан сёйлеме къарай буса. Бизин гьисабыбызда, бёлюклеге де, класлагьа да, партиялагъа да оьзтёрече гьукуматыбыз болгъандан сонг бёлюнсек иш гелимли болар. Гьалиги даражабызда бизге инг биринчилей сав миллетни болмаса болмайгъаи; миллетни савлугъун, гележегин сакълайгъан умуми милли масаланы белгилеме герек. Бизин къумукъланы аслу, бугюнгю масаласы - миллетни сакъламакъ болуп токътай.
Биз англайгъан кюйде, миллетни сакъламакъ да ону милли тилин сакъла¬макъ бола. Оланы нечик сакълама герек?
- деген суалгъа - янгылыкъ излей турма тарыкъ тюгюл - миллетин де, тилин де не къыйыплагъа тарыса да яхшы сакълагъан миллетлерден уьлгю алма болабыз. «Адам оьлтюрме сюе бусанг барып оьлтюргенлерден сора; къыз къачырма сюе бусанг къачыргъанлардан сора», - дей къумукъ сынав.Тарихде олай сынавлар кёп бар. Тек биз инг уьлгюлюсюн, инг гючлюсюн -жугьутланы сынавун алын къарайыкь. Олар эки минг йылгъа ювукъ заманны узагъында оьз элинден - ватанындан тозулуп гьукуматсыз - компакт жамиятсыз оьмюр сюргенлер, тек оьзлени динин, тилин, язывун, оьзтёрече жугьутлугъун тас этмей сакълама бажаргьап, вагьши орта асруларда да, коммунист Россияда да, фашист Германияда да не уллу азаплар чексе де. Ахырда олар зор уллу къыйынлардан оьтюп оьз ватанын да тапды, оьзтёрече гьакимиятын — гьукуматын да тиргизди. Булар оьмюр сюреген, оьзлер токъташдырагъангъа гёре 5000 йыллыкъ узакъ акъубалардан сав - саламат чыкъмагъа не зат кёмек этген десек:
1 Оьзтёрече диними?
2. Языву, тили,милли мердешлерими?
3. Янгыгьа булгъамай сакълагъан консерватив хасиятымы?
Бизин гьисабыбызда тюгюл, тюзелтип айтсакъ, янгыз шо затлар тюгюл кёмек
этген. Русча айтгъанда: все это лишь со¬путствующие элементы.
Шо суалгъа жавапланы биринчиси - жугьут оьзюн оьзю гьакъ кюйде сюегенлик, ол оьзтеречелигини абурлан сыйлан, хадирин билип сюе. Жугьутну оьзюн жугьут этеген бары да атрибутларын:
тилин, динин,Худайын, язывун сююн, асырап билегенлик айырып гёрсете. Оьзге халкъларда кёп аз ёлугъагъан аламат: хоншуларын, миллетдашларын сюе. Бир биринден гече, бир бирине кёмек этеген кююню чю дазусу ёкь. Хоншусундагьы- жугъут бай ва мадарлы буса янындагъы жугьутлар бир заманда да ач ятмагъан. Оьрде айтылгъан даражаланы тавшалма къоймай сакълайгъан мердеш- жугьут агьлю уьюнде даим ана тилинде сёйлейгенликдир.Сонг да оьзюн сюймесни Тенгири де сюймес дей. Жугьутлагъа Худайы сюйме пагьму берген, олар да оьзлени де сюе, оьзлени сюйгенлени де сюе. Биздеги бир къумукълу дав заманда бир жугьут оьлюп ону сюегин алмагъа кёмек этген болгъан. Шуралы шо жугьут тухум къумукълу оьлгюнче ону яхшылыгъына да ,яманына да юрюп турду.
Оьз анасына, оьз халкъына, ватанына, ана тилине сююв биринчилей адамгъа уьягьлюсюнде тувулуна. Анагъа, атагъа, агьлюдашларына сююв де.оланы (ана- атаны, агьлюдашланы) яшны сюювге жавабы болуп токътай. Татывлу агьлюде тува башлап ватанын -халкъын сююв де, барысына да къурал бола йылы, исси сёз, ондан сонг ана тилин сююв.
«Уясында гёрген уьлгюсю, учгъанда этген гьюнери», - дей къумукъ айтыв, оьзюнде минг йылланы сынаву сакълангьан.
«Ана тил! Ана тил!» -деп сав гетген асру, йигирманчы юз йыл биз де оькюре эдик, гьукумат да оькюре эди. Тек СССР ни де, гьалиги Россияны да рус тюгюл тиллеге бакъгъан кёмеги шону булан бите эди. Бир-биревлер гьали де къычыра, дагъы да. Амма «Гьалива! Гьалива!» -деп къычыргъан учун тамакъгъа татыв гелмей дейлер Гюнчыгъышда. Авзубуз шо заманда да гьакъули татый эди, гьали де башгъа бал татымай.
Яслини, школаны, орта ва оьр охув ожакъланы илму гечер тили рус тил. Орамда сёйлер тилибиз де рус тил бола бара. Илмусуз, статистикасыз, документациясыз етим - есир тилибиз базар - вокзал кюйлеге(ортакъ орам тилге) айланып битди. Бир-бир муаллимлер де: «Бу гьалиги газет журнал - китап тилни англамайгьан болуп барабыз, ярамаймы англатып язма», - дей. Демек, буланы очар тилине биз таза къумукъ адабият тилин алышдырма герекбиз. Тилни гьакъындан мунда айтылгъан чакъы затны натижасы-жамы: Къумукълар уьягьлюде оьз ана къумукъ тилинде сёйлеме гереклер. Язбашда болажакъ, съезднн гьукмусуну башына биринчи этип шу пикруну салмагьа борч. Ёгъесе биз,ярым миллион барбыз дейбиз;
о ярым миллионгъа атасы - солдат, анасы -матюшке йимик, солдат саламындагъылар да гиреми экенлер?
Бy ерде адам нече тилнн билме герек деген пикру тува. Дюнья сынаву шулай: адам - бир ана тилин, бир де - бютюн- дюнья тилин билмек борч. Бу гьалиги девюрню талабы. Тек бизде артдагъы эки юз йыл Россияны елевю болгъан сонг, гьукуматыбызны тилин де билмесек болмас. Буса бизге уьч тилни билме герек. Булайлыкъ дюнья илмуланы уьйренивге бек пуршав эте. Ана тилинде илмуну
уьйренмек ят тилде уьйренмекден бир нече керен рагьат ва гелимли.
Билим беривню чинушалары гьали ана тиллени де школада журналлагъа русча яздырма борчлу этген. Oгъар гьеч башгётерив де ёкъ. Булай уьчтилликде школада тогъузунчу класгъа ерли илму¬ланы анатиллерде гечме герек. СССР-ни заманында союз республикаларда шо къайдалы этиле эди. Бир –бир уллу школалардагъы : «не тарыкъ шо ана тил, Ханкёпюрден чыкъсанг герекмейген зат»,- дейгенин биз оьзюбюзде эшите эдик.
Гьукуматланы къаршысына да къарамай, туснакъларындан - такъсырларын- дан да къоркъмай жугьутлар яшларын воскресный школалагъа йиберип ти¬лин, динин, язывун уьйретип тургъан. Бизге ким къоймай ана тилин, ислам динин, фольклор - адабият байлыгъын къаттыгюнлер уьйретме яшларыбызгьа шагьарларда. Гьалиги президентибиз Абдуллатипов да разилигин айтгъан сонг (ол телеберилишде аян этип айтды) бизин къумукълагьа да ярай эди бираз «хашынма». «Гьалива!»-дей туруп ачыгъып къалгьан авзубузну аччысы сама аз болар эди.
Съездге экинчи этип волонтёр къайдада ана тилни воскресный школаларын ачма герекни, о гьар ким жаваплы экенни белгилемек тийишли. Шолай этмесек,воллагьилазим, 2100 -нчю йылгъа ярым миллион къумукъдан ярты къумукъ да къалмажакъ.
Оьзге миллетлер де, (биз дагъыстан миллетлени айтабыз) шу биз арагъа чыгъаргъан билим алыв алмашынывгъа рази болар деп эсибизге геле. Схема этип гёрсетсек:
Агьлюде яш да, уллу да ана тилде еёйлей.
- Яслиде аслу тил ана тил болгъан чакъы группаланы бир тилде сёйлейген яшлардан къурмакъ.
- Школада биринчи класдан тогъузунчу класгъа етишгинче аслу билим алыв тил - ана тил. Рус тил - предмет гъисапда юрюле.
- 10-11 класларда яшлар тюпдеги класларда уьйренип битген материалланы эсде къалма гереклилерин русча такрар эте, беклешдирелер. Ана тил - предмет кюйде юрюле.
- Орта охув ожакълар охув ожакъларда да ана тилни сеси гьеч тайма тюшмей. Ана тилинден, тувгъан элинден яшланы эмигрант этмеге ярамас.
Ана тилинде таза сейлемекни, гьалиги къайдада айтгъанда, мода этмеге герек. Байрамда да, тойда да, къыйынлы гюнлерде де ана тилибиз тёрден тюшмесин. Байрамлар - тойлар чы, Абдурагьман - Шайых да айтгъанлай,«саллат» саламына тезден гёчген. Тазият-ясныда халкъгъа англашынмайгьан арап тилде охуй туруп оьтгеребиз. Идеялда бары да къуллугъубузну ана тил булан кютеген болмакъ борч. Ана тилде ёкъ сёзлени, озокъда, халкъара терминологиядан; тарыкьлы ердс русчадан да алма герекли.
Татар молла межитге гелгенлерине: «Межитде саллатча сёйлемегиз, жагьаннемде жа¬рить этежек», - дей болгьан. Булай тилге Аткъай - агъав чолакъ тил дей эди. Бу айтгъанларыбыз барысы да тилни гьакъында эди. Гьали гелейик политикагъа, гьакимиятгьа.
Гьар не жыйын болса - кант, кант, кант. Къумукълагъа олай этген, булай этген, - деп къакъыллап турабыз. Оьмюрю боюна тарихлени узунуна не насиби, не закону, не рагьмулу гьакимияты болмагъан; ре¬прессия булан тизилген, репрессия зулму булан юрюген кёп миллетли империалист гьукуматны ичиндеги бир гиччи миллети айрыча насипли болуп боламы? Савлай къаркъара авруйгъанда бир саны: не буту, не къолу насипли болуп болмайгъанда йимик.Тенгирлерден гелген терс языв булан биз Россияда тувгъанбыз. Татарлар къурашдырып тизип берген, оланы тюбюнде де къул болуп асрулар тургъан, къулчулукъдан оьзбашына яшайгъанда да арчылып - чыгъып болмагьан Россияны биз де бир «къулубуз». Ол къул даражада да эки юз йыл яшап турагъаныбыз.
Кантгъа гиришгинче эки яныгъызгъа тындырыкълы къарама ярай чы. Россия¬ны ичинде уллу проблемалары ёкь бир сама халкъны айтыгьыз. Россияны инг де насипсиз халкъ оруслар. Юз йыллар бою таркъалмайгъан зулмудан, генгюлсюзлюк къанына сингип ичкиге тарыгъан. Биз билеген Россияны халкъларыны ичинде кемийгени биргине бир оруслар. Дагъыстандан алсакъ лап проблемалы халкъ лаклар (къазикъумукълар).Тувма орунун тас этген халкъ бите. Бир-бир юртларында ерли лаклар 10 - 20 агьлю тюгюл къалмагъан.
Бизге, дагъыстан халкълагъа бирче яшамакь - талигь. Бары да дагъыстан халкълар, башлап къумукълар умуми- россия политика процессге актив кюйде къошулма герекбиз. Европаны халкълары къошулагъанда биз айрылма кьарасакъ нечик болар экени де белгисиз. Бизде бирлик ёкъ, кёмекчилик ёкъ, о ёкъ, бу ёкъ деген миллетни эрши гёрсетеген лакъуба оьлюп тайма заман гелген. «Арыкъ. миллетин сёгер», - дей бир айтыв. «Не уллу насипдир мен тюрк экеним!» -деген Мустапа Ататюрк де.
«Къумукъ болуп тувгъаныма гьар макътав», - деп алгъышлайыкъ, сюейик оьз миллетибизни. Гьар миллет шолай сюйсе оьзюн де, оьзгелени де, сююп- сююнюп яшама тынч болур. Бу дюнья бизин ортакъ гемебиз болгъандан сонг, гемени балкъытар йимик низамларын сакълайыкълар.

Магьаммаг-Гьанипа АКАЕВ, Муртазали БАММАТОВ, Гьажимурза ГЬАЖИМУРЗАЕВ, Казим КАЗИМОВ.