
Справочники
Абурлу болмагъа сюйсенг, атанг-анангны абурла | |
Авам англамас, гьарсыз тынгламас | |
Авлетингни яшда уьйрет, къатынынгны башда уьйрет | |
Авлетлери тюзелген гишиге халкъ сукъланыр | |
Авлетни азгъаны, алашасын оьзю минип, атасын яяв юрютюр | |
Аврувну хадирин сав билмес | |
Авузну тиш, инсанны иш безей | |
Агьлю татывлу буса ярым байлыкъ | |
Адам адамдыр, бир кепеги болмаса да, эшек эшекдир, алтындан чулу болса да | |
Адам бою опуракъ, терек бою япыракъ | |
Адам ёлдашлары булан танылыр | |
Адам сёзю булан танылыр, иши булан суратланыр | |
Адамлыкъ эки зат буландыр: бириси - юрек, бириси тил | |
Адамны адам этеген иш | |
Адамны эдеби алтындан артыкъ | |
Адилли адилсизге сыр чечмес | |
Адилли ишни этеген адилсизден къоркъмас | |
Адилсиз юртда ажжалсыз оьлер | |
Адилсизге дос болсанг, асдай атылтар | |
Ай абдал, ай дербиш, акъча булан битер иш | |
Ай аврувун гюн гётерир | |
Айрылгъан эл азар, къошулгъан эл озар | |
Айрылма сюйген досуну еркъашын тилер | |
Айыпсыз дос излеген доссуз къалыр | |
Акъ къоллар гишини терине тазаланыр | |
Акъчаны аяма, намусну ая | |
Ал булан яшыл арив ярашыр, гёкню де къошса, гёзюнг къамашыр | |
Алда сен билесен эдим, гьали сен не билесен болдум | |
Алмагъа саламы ёкъ, тынглама каламы ёкъ | |
Алтын гесилген еринде сыйлы | |
Алтын кекелли, ай мангалайлы улан буса да герекмей | |
Ана айтгъанны этмеген, негетине етмеген | |
Ана гёнгю балада, бала гёнгю гьавада | |
Анадашны ачуву болса да, геги болмас | |
Анасын йылатгъан авлетден авлет болмас | |
Арбасына мингенни йырын йырлар | |
Аргъумакъны сыйы болмас ёлдан сонг | |
Арив азар, къылыкъ озар | |
Арив арив тюгюл, сюйген арив | |
Арив болмакъ къашдандыр | |
Арив гюлню оьмюрю кьысгъа | |
Аривлюк къызны етти дынкъын яшырыр | |
Аривню эзип ичеми | |
Арсланлар авда адашмас | |
Аслуну абурун сакъламагъан, ону душманлардан да якъламас | |
Асыл адам этген яхшылыгъын бетлемес | |
Асылсызгъа дос болма | |
Ат минген кьылыч тагъар | |
Ат оьлсе - майдан къалыр, игит оьлсе - аты къалыр | |
Ат тизден, игит сёзден | |
Ата баласы болма, эл баласы бол | |
Ата малы мал болмас, ая малы болмаса | |
Ата-анагъа сый этмеген, сыйдан тюшер | |
Аталардан къалмай ат минген, аналардан къалмай тон гийген | |
Атанг аюв буса, сен арслан бол | |
Атангдан къалгъан къырым тюбек чи болмады | |
Атангны сен абурламасанг, ким абурлар | |
Атаны игитлиги - улангъа намус | |
Атаны осаллыгъы - улангъа илыкъ | |
Атасын оьлтюргенни уланы унутмас | |
Атлылар ерге тюшюп къарардай, яявлар ким экен деп сорардай | |
Атлыны атлы гётерсе, алыслагъа гетсе де ялкъмас | |
Атны аранда, эрни уьйде танымас | |
Атны къамучусу - емдир | |
Аты айтылгъан атадан къалмасын осал улан | |
Ахшамдан сонг гюн тувмас | |
Ач гелгенде - агъагъа, гюч гелгенде - бугъагъа | |
Ач гелгенде - акъчагъа | |
Ач гелгенни тойдургъан, геч гелгенни къондургъан | |
Аягъан балын бий ичер | |
Багъынчагъы къаралмагъан бала болмас, бавру ачытмагъан ана болмас | |
Бай оьлгенни тез билер, ярлы оьлгенни яз билер | |
Байгъа инанып, ярлы эки оьгюзюнден къуру къалгьан | |
Байдан балагь тиер | |
Байдан тиер, балдан тамар | |
Байлыкъ гетер, бирлик гетмес | |
Байны кепи гелгинче, ярлыны жаны чыгъар | |
Байны яшы - тузгъа, ярлыны яшы шекерге чабар | |
Балалыкъда берилген гёнгюл эсден таймас | |
Баланы хидирин баласы болгъанда билер | |
Барлыкъгъа къарама, батырлыкъгъа къара | |
Бармагъым хыяр десенг, эдепсиз туз алып чабар | |
Барчы-гелчиге ярлы яхшы буса да, оьзюне герек дегенде сююндюрмей | |
Барын берген байгъа саллыкъ | |
Батыр гетген затны гьакъында йырласа, демели, ол къарт болгъан | |
Батырны батырлыгъы яв гелгенде билинир | |
Батырны гетишине къарама, гелишине къара | |
Башда уьй ишлеген артда эшик артда къалыр | |
Башлыгъын ал дегенде, бийни башын алгъан къуллукъчу | |
Башы аяз къатынындан къоркъмас | |
Башы кёпню башы ёкъ, башдан-баракъ, иши ёкъ | |
Бек тутгъан биябур болмас | |
Бёрю итден къоркъмас, гьаплагъанны сюймес | |
Бёрю къылыгъын ташламас | |
Бет гёрсе, юз уялыр | |
Бетинг къыйшыкъ буса да, анангны оьпкелеме | |
Бизде де болур балыкъ, биз де болурбуз тарыкъ | |
Бизде де болур балыкъ, биз де этербиз янгылыкъ | |
Бизин тишибиз тутмагъанны, халкъны эрни тутмай | |
Бийге инанма, сувгъа таянма | |
Бийим тюгюл сатмас, эрим тюгюл салмас | |
Бийкесини гьалын тавкеси билер | |
Бийни алдындан, эшекни артындан оьтме | |
Бийни бийкеси де къувурар | |
Билеген булан билмейген тенг болмас | |
Билмейгенни сорамакъ - адамлыкъ | |
Бир бармакъ тасма бир атлыны ёлгъа салыр | |
Бир бу гече тюгюлмю, бир бутдан эретурарбыз | |
Бир сабургъа - минг хайыр | |
Биревлеге сув табулмай ичмеге, биревлер кёпюр тапмай гечмеге | |
Бирлик болмай тирлик болмас | |
Бирлик булан эл яшнар | |
Бола бусанг, болат орнат къашынга, болмай бусанг, явлукъ байла башынга | |
Болагъан зат жижегинден белгили болур | |
Болгъан ишге болат бол | |
Бузукъ булан дос болма | |
Булгъанышып акъгъан сувгъа тыныв ёкъ | |
Бурнуну ели хум чача (гюню юрюп, къутургъан.) | |
Вазирни вазыллагъаны жибинден яман | |
Вакил бир де утдурмай | |
Васвасны малы болса да, маслагьаты болмас | |
Ватандашым - къардашым, къыйынлы гюн сырдашым | |
Ватанны байлыгьы - сени байлыгъынг | |
Ватансызны сыйынгьаны - денгиз | |
Ватаны ёкъдан ватандаш болмас | |
Ватаны ёкъну - ватандашы ёкъ | |
Ватанына намарт болгъан атасын да сатар | |
Вилаятны онгмагъаны да, тонгмагъаны да башындан | |
Гёз къоркъач, къол - батыр | |
Гелинни гюллеген къайынана гюн гёрмес | |
Гелинни чайнагъан къайынана гелинсиз къалыр | |
Гелинни яхшы сыйласа, югюрюк болур | |
Гемеде гемечи булан урушма | |
Гёргенни гёз гьашыгъы | |
Гьакъгъа тутулгъан асгерден асгер болмас | |
Гьакъны гёр - халкъны гёрме | |
Гьакъыл гёрмей болгъан сонг, гёз гёрмекден пайда ёкъ | |
Гьар ханны бир девюрю | |
Гьюрметли гиши гьилла кийизни гьюрметсизден табар | |
Гюлайлан - гюнню, балжибин балны кёп сюер | |
Гюнчю гюн гёрмес, тилчи сый гёрмес | |
Гюч буса, кийиз къазыкъ да ерге гирер | |
Гючге тёре ёкъ | |
Гючлю болма сюйсенг, душмандан гючюнг яшыр | |
Гючлюден гючлю чыкъса, гючлю пысып къалыр | |
Гючлюлер гемени топуракъдан юрютер | |
Достунг ял буса - яягъынг тербенмес | |
Душман дос болса къоркъунчу гючлю | |
Дюньяны малын берсе де, намусунгну сатма | |
Дюньяны сюрчалса да, эркекни бюдюретмес | |
Езиги гелгенде сёзню къойма, ерсиз ерде де къонма | |
Ерине гёре тюз сёйле, заманына гёре сёз сёйле | |
Жагьил турма сюйсенг - дос тут | |
Жамият ятса кийиз, турса - мююз | |
Жамиятны еси болма, ерлиси бол | |
Жан сыйдан тоймас | |
Жаясыз да барма, явдан да къачма | |
Жынс жынсын табар, тапгъанны тапмас | |
Заманлар гетер, халкъ гетмес | |
Заманында чанг чыгъармас эрлеге къартлыгъында къала бузса инанмас | |
Зиндандан къоркъгъан эл батыры болмас | |
Зулму къылычы юрекге тиер | |
Зулмулу билек эки сынар | |
Игит бир керен, осал минг керен оьлер | |
Игит не ат ойнатар, не де ер хармап ятар | |
Игитге гюлле батмас | |
Игитге гюлле къатылмас | |
Игитге етмиш тюрлю гьюнер аз | |
Игитни атасын сорама | |
Иелмегенге бюгюлме | |
Иелмейген бюгюлмес | |
Иесиз къалгъан ит болур | |
Илмек чалса, думгъа асув | |
Илыкъдан къач, зулмугъа чанч | |
Инивюне агъаву тюбек алып чапса, ят гишилер не алып чабар | |
Исбайы болмакъ чачдандыр | |
Исбайы ичинден къартыллар | |
Исбайыны ирисин ел гелтирер | |
Ит гьаплар, кериван гечер | |
Ит къанлы болсун, игит жанлы болсун | |
Итге арыгъын билдирмей, бёрю сыртын гёпдюрген | |
Ичиндеги битген сонг, ит ашасын хуманы | |
Ичкиники тири, артыкъ ичген итимни бири | |
Ичлер булан ят бусанг, ятлар минер яврунга | |
Йыртыкъ тондан эр чыгъар | |
Кёк тербенсе тербенмес Темиркъазыкъ юлдузсан | |
Кёп итлер янчгъан бёрюбюз | |
Кёп сюйдюрмек сёздендир | |
Къабургъа сав гирме, сал гир | |
Къавгъачыдан къайпанма, тюз сёзден къайпан | |
Къавумсузгъа уьйленме, къавумлу бола туруп | |
Къазакъ ятыв - къанлы оьлюм | |
Къайратлы адам къатынына къатылмас | |
Къайсадакъ къайгъылы гюн чалышыр | |
Къаламны гючю етишмейген ерде къылыч булан иш гёрмеге герек | |
Къара тегенек де бутакъны гюлюн сакълай | |
Къаргъа къаргъаны гёзюн чокъумас | |
Къаркъарасы гьюнерсиз гьюрметсиз де болур | |
Къарт буса да нарт йимик | |
Къарчыгъадан да пайда ёкъ, къанаты болмаса | |
Къаттыны къайырмажакъ, йымышакъны айырмажакъ | |
Къачакъ яшына гелмес, ятып рагьат да оьлмес | |
Къаявлудан къат чыгъар, къуршавсуздан ат чыгъар | |
Къоркъачны гёзю, ялгъанчыны сёзю билдирер | |
Къоркъачны къозу сюзер | |
Къоркъгъан уялмас | |
Къоркъгъангъа къош-къош | |
Къоркъгъанны къоя буса, къоянны къояр эди | |
Къоркъмагъангъа хораз баш | |
Къоччакъ айыпны оьзюне алыр, осал ёлдашына салыр | |
Къоччакъ къой - бёрюню ашы | |
Къоччакъны къолу алгъасамас, кьоркъачны къолу алгъасар | |
Къоччакъны не кьайгъы, не сююнч оьрчюкдюрмес | |
Къошулчан иши, къошулгъан ашы | |
Къуватгъа базынма, юрекге базын | |
Къуймур болмакъ гёздендир | |
Къул болуп яшагъынча, ябушуп оьлген къолай | |
Къул булан къуймакъ ашасанг, къусдурмаса къарарсан | |
Къулдан тувгъан къул болмас, къынгыр тувгъан къул болур | |
Къуллукъ этген доллукъ табар | |
Къуру къашыкъ авуз йыртар | |
Къызланы къыркъ гиши сюер, бириси алыр | |
Къызыл йымырткъаны къабугъу ерге тюшмес | |
Къызынг эрши буса, къызыл опуракъ гийдир | |
Къызынг яман буса, кьырда къатылма | |
Къыйыкъсытылгъан къырда къалыр | |
Къылыкъ билер гишиге къаймакъ болур бу дюнья | |
Къылыкъ билмес гишиге къыйын болур бу дюнья | |
Къылыч къыйын этмегенни йыкъмас | |
Къысасдан къысас болмас, гертиден буса | |
Магь десе гьайван да къарай, халкъ къараса айыпмы | |
Макъталгъан малны дынкъы бар | |
Мал да, къан да кьарт болмас | |
Мегьтерчи болсанг, бийик тутарсан абурунг | |
Миллет миллетине базар | |
Миллетине намарт болгъан атасын сатар | |
Намартгьа налат ошавлу | |
Намус инсанны къаны багьасыдыр | |
Намусну бойнуна алгъан ёкъну да ёлда къоймас | |
Намусну насгъа этме, наслугъа эт | |
Намусунгну яшлайын сакъла, опурагьынгны янгылайын | |
Насдан хас да тувар, хасдан нас да тувар | |
Насиплини ирисин ел гелтирер | |
Нетейим дюньяны генглигин, чарыгъым тар буса | |
Олтуруп юхла, эретуруп аша, элингде яша | |
Ортакъ оьгюзден онгача тана яхшы | |
Ортакъ оьгюзю оьлген, ортакъ арбасы сынгъан | |
Орусдур - дурусдур | |
Осал бергенин айтар, оьзден гёргенин айтар | |
Осаллар тувса эл ташлар | |
Отлукъташы - тюбек, окъ-жаясы - топ батырланы | |
Оьгюз болажакъ тана танавундан белгили | |
Оьз оьзенингни сен абурламасанг, ким абурлар | |
Оьз элингни башлап сен абурла | |
Оьзгеге тузакъ салгъан - оьзю тюшер тузакъгъа | |
Оьзенгилер басгъан аякъ бошагъан | |
Оьзюне абур сюеген гиши оьзю де абур этсин | |
Оьксюз улакъ сакъласанг, авзунг-бурнунг май этер | |
Оьксюзню къыйыкъсытма | |
Оьлген оьгюзге оьтгере бичакъ, оьлген игитден осал да къоччакь | |
Оьлгенни ягь-намус гёмген | |
Оьлюмден къоркъгъан той этмес | |
Рагьмугъа рагьму тёре, рагьму адамгъа гёре | |
Разиликсиз бий - алмас халкъдан сый | |
Раиятны азабы ханны ажжалыны ачгъычы | |
Раиятны гьалын башгъалардан сорама, батырлардан сора | |
Сабур эрде эркеклик бар | |
Сайлангъан - сазгъа, сыргъалагъан - бузгьа | |
Сакълагъанны сакъалына | |
Салгъан къатынны табанлары алтын болур | |
Сандыгъы кёп деп къыз алма | |
Сёз батмагъангъа гюлле де батмас | |
Сёйлеп билмеген согъуп къачар | |
Сексенде бир сыйы болмас малсызны | |
Сен айтгъанны сен эшит | |
Сен бий, мен бий - атгьа бичен ким салыр | |
Сен сюйгенге барма, сени сюйгенден къачма | |
Сен сюйгенни алма, сени сюйгенни ал | |
Сени Ватанынг ва бавунг - сени женнетинг ва Багъдатынг | |
Сийрек гёрюшмек - сююп оьбюшмек | |
Сорап берме, сююп бер | |
Сув алсанг ярлыдан ал | |
Сув гиччиники, сый уллунуки | |
Сый бермеген сыйланмас | |
Сыйлы адамланы янында сый яшырылгъан | |
Сыйлыны гезю айыплыны гёрмес | |
Сюекни сыйлав - оьлген сонг йылав | |
Сюемен де сюемен, сюек булан тюемен | |
Сюйген ерде сув ич | |
Сюйгенине къыйшыкъ да тюз гёрюнюр | |
Сюйгенине сюйген чакъы хатири къалар | |
Сюймей берилген сув сувсабын тайдырмас | |
Сюймейгенге сюйкелме | |
Сюймесники сыймас | |
Табулду мал сыйланмас | |
Тав-тавгъа ёлукъмас, адам-адамгъа ёлугьар | |
Тавакалны тамуру къурумас | |
Тайпа-тайпадан танывлу | |
Такъчалы сарайланы чайкъагъан - батырлар | |
Талайлы гишини душманы гьакъыллы болур | |
Талайлы эр тарчыкъмас | |
Талайсызны гьакъылы тар болур | |
Талайына таш явгъан | |
Таланы гюлю таза болур | |
Тенгсизин тири гёрмес | |
Терек - емиши, адам - иши булан | |
Тиленчи уручудан къоркъмас | |
Тиши йыртыллай, ичи къартыллай | |
Тону майлы болгъан булан тёр алмас | |
Тулпар баласы тува озар, эшек баласы тура озар | |
Тюз боюнгну, тюз оюнгну къынгыр этип гёрсетер | |
Тюзелген тел эркек болур | |
Улан уьюрюнден танылыр | |
Уланынгны эрке этме, гелинингни ёнкютме | |
Уллу айтгъанны этмеген гьёкюнчлю къалыр | |
Уллу айтгъанны этмеген уллаймас | |
Уллу жыйынны этегинде олтургъунча, гиччи жыйынны тёрюнде олтур | |
Уллулар очарны гюлюдюр | |
Уллуну гьюрметле, гиччини къорала | |
Уьлкеде айлангъангъа уьлгю табулмай къалмас | |
Уялагъан гишини юреги къара болмас | |
Халат гийген хан болмас | |
Халкъ - гьакъны, гьакълы - гьавайын затны | |
Халкъ ерни гюлю, авулну оьлчевю | |
Халкъ оьгюзге бузав тапдырар | |
Халкъ ханны дининде | |
Халкъны айланышы ашгъа тюгюл - къувунгъа | |
Халкъны гёзю бек гёрер | |
Халкъны дослугъу - душманны бошлугъу | |
Халкъны тынчлыгъын бузгъанны ахыры-сонгу онгмас | |
Ханны уьюню халкъы къыйынлы | |
Ханны харсы - халкъны оькюрювю | |
Хараба дюнья - харипге | |
Харабалыкъ - хан хата болса бола, ата болса болмай | |
Харипни къыйыны - халкъны жыйыны | |
Хоншугъа намарт болгьанны, юртда ювугъу болмас | |
Хораз да хадирин билгенге абурлу | |
Хытыр болсам да, сутур тюгюлмен | |
Чагъарлар тербенсе, бийлер тайып ёл берер | |
Чакъыргъангъа бар, чапгъандан къач | |
Чапгъын чапса элге - намусу батыр эрге | |
Чачына алданма, башына алдан | |
Шербетни тёкме, къатынны сёкме | |
Эдепни аривлюгю тухумну эршилигин яшырар | |
Эдепсиз гиши макъталмас | |
Эжелги душман эл болмас | |
Экев биревню тенгири | |
Экев къагъышса, биревге ер чыгъар | |
Эки авузлу адам башын тас этер | |
Эки атлыгъа бир яяв | |
Эки аязбаш бир таракъны уьстюнден ябушгъан | |
Эки яман бир болса, уьч гюн гетмей урушар | |
Эки ярлы бир болса, бир бай чакъы иш гёрер | |
Эл - элге, шёшге - белге | |
Эл агъасыз, тон ягъасыз болмас | |
Эл айыбы эллий йылдан жувулмас | |
Эл булан бетим ярыкъ | |
Эл булан гёрген къара гюн де байрамдыр | |
Эл гесген къол авуртмас | |
Эл къолундагъына чомарт | |
Эл намусун биринчи кют | |
Эл намусун кютгенлеге ат чыгъар | |
Эл учун этилген къуллукъ унутулмас | |
Эл хазнасы эсги сёз, эр чырагъы эки гёз, | |
Элде адам болмаса, ит тёбеге минер | |
Элде бар эрниме тиер | |
Элде буса къолдадыр | |
Элде гиччи ким буса, эммек ону башында | |
Элден элни эт тувраву башгъадыр | |
Элин сатгъанны эл жазалар | |
Элинге яв чапса, бир ягъындан сен де чап | |
Элинге яв чапса, эр савутунг къолгъа ал | |
Элингни сатма, жанынгны сат | |
Элингни сырын бек сакъла | |
Элни авзу элекдир | |
Элни къолу узундур | |
Элни сатгъан къызбайны шамчырагъы янмасын | |
Элсиз бай - кёлсюз бакъа | |
Элчи бусанг, тилчи болма | |
Элчиге оьлюм ёкъ | |
Элчиге элни танглама, эрни тангла | |
Эмен агъачны иелгени - сынгъаны | |
Эр бала тап, эчивюм | |
Эр бусанг, элге таян | |
Эр маканы Ватандыр | |
Эр оьлгенни эл айтар | |
Эргиши этген ишине гьёкюнмес | |
Эренлер деген булан эр болмас, эренлени бары бирдей тенг болмас | |
Эренлер уьйде тувар, къырда оьлер | |
Эрин ёлдаш эл болмас | |
Эркеклени оьзеги, оьзен сувланы сюзюгю | |
Эркеклик билекде болмай, юрекде бола | |
Эркеклик он буса, тогъузу гьилладыр | |
Эркекни сёзден къайтгъаны - оьлгенидир | |
Эрлер эрге ялынмас | |
Эрте онгмагъан геч онгмас, геч онгмагъан гьеч онгмас | |
Эт къанлы, эркек - жанлы болсун | |
Юзюне къарап, юзюкню ур | |
Юрюсенг саякь, тиер таякъ | |
Ягь яр авдарыр | |
Ялангъач тонавчудан къоркъмас | |
Ялмав йимик яртылыкь - ярамайгъан бир къылыкъ | |
Ямавлу бусам да, ярлы тюгюлмен | |
Ямавлу гёлеклени гиймейим, ялынчлы дюньяларда турмайым | |
Ярлы бусам да, харлы тюгюлмен, харлы бусам да, хорлу тюгюлмен | |
Ят элде солтан болгъунча, оьз элингде ултан бол | |
Ят элни язы да эрши | |
Яхшы эркек айрылгъан къатынын сёкмес | |
Яхшы эркек яягьын сёкген | |
Яхшыланы гьар-бир иши артыкъдыр | |
Яшавлукъну адамлыкъ булан болгъаны яшав |
Большинство пословиц и поговорок приводятся по книге "Пословицы и поговорки" (Сост. Абдурагим Абдурахманов). // Махачкала. Дагучпедгиз,1983