Справочники
| Абурлу болмагъа сюйсенг, атанг-анангны абурла | |
| Авам англамас, гьарсыз тынгламас | |
| Авлетингни яшда уьйрет, къатынынгны башда уьйрет | |
| Авлетлери тюзелген гишиге халкъ сукъланыр | |
| Авлетни азгъаны, алашасын оьзю минип, атасын яяв юрютюр | |
| Аврувну хадирин сав билмес | |
| Авузну тиш, инсанны иш безей | |
| Агьлю татывлу буса ярым байлыкъ | |
| Адам адамдыр, бир кепеги болмаса да, эшек эшекдир, алтындан чулу болса да | |
| Адам бою опуракъ, терек бою япыракъ | |
| Адам ёлдашлары булан танылыр | |
| Адам сёзю булан танылыр, иши булан суратланыр | |
| Адамлыкъ эки зат буландыр: бириси - юрек, бириси тил | |
| Адамны адам этеген иш | |
| Адамны эдеби алтындан артыкъ | |
| Адилли адилсизге сыр чечмес | |
| Адилли ишни этеген адилсизден къоркъмас | |
| Адилсиз юртда ажжалсыз оьлер | |
| Адилсизге дос болсанг, асдай атылтар | |
| Ай абдал, ай дербиш, акъча булан битер иш | |
| Ай аврувун гюн гётерир | |
| Айрылгъан эл азар, къошулгъан эл озар | |
| Айрылма сюйген досуну еркъашын тилер | |
| Айыпсыз дос излеген доссуз къалыр | |
| Акъ къоллар гишини терине тазаланыр | |
| Акъчаны аяма, намусну ая | |
| Ал булан яшыл арив ярашыр, гёкню де къошса, гёзюнг къамашыр | |
| Алда сен билесен эдим, гьали сен не билесен болдум | |
| Алмагъа саламы ёкъ, тынглама каламы ёкъ | |
| Алтын гесилген еринде сыйлы | |
| Алтын кекелли, ай мангалайлы улан буса да герекмей | |
| Ана айтгъанны этмеген, негетине етмеген | |
| Ана гёнгю балада, бала гёнгю гьавада | |
| Анадашны ачуву болса да, геги болмас | |
| Анасын йылатгъан авлетден авлет болмас | |
| Арбасына мингенни йырын йырлар | |
| Аргъумакъны сыйы болмас ёлдан сонг | |
| Арив азар, къылыкъ озар | |
| Арив арив тюгюл, сюйген арив | |
| Арив болмакъ къашдандыр | |
| Арив гюлню оьмюрю кьысгъа | |
| Аривлюк къызны етти дынкъын яшырыр | |
| Аривню эзип ичеми | |
| Арсланлар авда адашмас | |
| Аслуну абурун сакъламагъан, ону душманлардан да якъламас | |
| Асыл адам этген яхшылыгъын бетлемес | |
| Асылсызгъа дос болма | |
| Ат минген кьылыч тагъар | |
| Ат оьлсе - майдан къалыр, игит оьлсе - аты къалыр | |
| Ат тизден, игит сёзден | |
| Ата баласы болма, эл баласы бол | |
| Ата малы мал болмас, ая малы болмаса | |
| Ата-анагъа сый этмеген, сыйдан тюшер | |
| Аталардан къалмай ат минген, аналардан къалмай тон гийген | |
| Атанг аюв буса, сен арслан бол | |
| Атангдан къалгъан къырым тюбек чи болмады | |
| Атангны сен абурламасанг, ким абурлар | |
| Атаны игитлиги - улангъа намус | |
| Атаны осаллыгъы - улангъа илыкъ | |
| Атасын оьлтюргенни уланы унутмас | |
| Атлылар ерге тюшюп къарардай, яявлар ким экен деп сорардай | |
| Атлыны атлы гётерсе, алыслагъа гетсе де ялкъмас | |
| Атны аранда, эрни уьйде танымас | |
| Атны къамучусу - емдир | |
| Аты айтылгъан атадан къалмасын осал улан | |
| Ахшамдан сонг гюн тувмас | |
| Ач гелгенде - агъагъа, гюч гелгенде - бугъагъа | |
| Ач гелгенде - акъчагъа | |
| Ач гелгенни тойдургъан, геч гелгенни къондургъан | |
| Аягъан балын бий ичер | |
| Багъынчагъы къаралмагъан бала болмас, бавру ачытмагъан ана болмас | |
| Бай оьлгенни тез билер, ярлы оьлгенни яз билер | |
| Байгъа инанып, ярлы эки оьгюзюнден къуру къалгьан | |
| Байдан балагь тиер | |
| Байдан тиер, балдан тамар | |
| Байлыкъ гетер, бирлик гетмес | |
| Байны кепи гелгинче, ярлыны жаны чыгъар | |
| Байны яшы - тузгъа, ярлыны яшы шекерге чабар | |
| Балалыкъда берилген гёнгюл эсден таймас | |
| Баланы хидирин баласы болгъанда билер | |
| Барлыкъгъа къарама, батырлыкъгъа къара | |
| Бармагъым хыяр десенг, эдепсиз туз алып чабар | |
| Барчы-гелчиге ярлы яхшы буса да, оьзюне герек дегенде сююндюрмей | |
| Барын берген байгъа саллыкъ | |
| Батыр гетген затны гьакъында йырласа, демели, ол къарт болгъан | |
| Батырны батырлыгъы яв гелгенде билинир | |
| Батырны гетишине къарама, гелишине къара | |
| Башда уьй ишлеген артда эшик артда къалыр | |
| Башлыгъын ал дегенде, бийни башын алгъан къуллукъчу | |
| Башы аяз къатынындан къоркъмас | |
| Башы кёпню башы ёкъ, башдан-баракъ, иши ёкъ | |
| Бек тутгъан биябур болмас | |
| Бёрю итден къоркъмас, гьаплагъанны сюймес | |
| Бёрю къылыгъын ташламас | |
| Бет гёрсе, юз уялыр | |
| Бетинг къыйшыкъ буса да, анангны оьпкелеме | |
| Бизде де болур балыкъ, биз де болурбуз тарыкъ | |
| Бизде де болур балыкъ, биз де этербиз янгылыкъ | |
| Бизин тишибиз тутмагъанны, халкъны эрни тутмай | |
| Бийге инанма, сувгъа таянма | |
| Бийим тюгюл сатмас, эрим тюгюл салмас | |
| Бийкесини гьалын тавкеси билер | |
| Бийни алдындан, эшекни артындан оьтме | |
| Бийни бийкеси де къувурар | |
| Билеген булан билмейген тенг болмас | |
| Билмейгенни сорамакъ - адамлыкъ | |
| Бир бармакъ тасма бир атлыны ёлгъа салыр | |
| Бир бу гече тюгюлмю, бир бутдан эретурарбыз | |
| Бир сабургъа - минг хайыр | |
| Биревлеге сув табулмай ичмеге, биревлер кёпюр тапмай гечмеге | |
| Бирлик болмай тирлик болмас | |
| Бирлик булан эл яшнар | |
| Бола бусанг, болат орнат къашынга, болмай бусанг, явлукъ байла башынга | |
| Болагъан зат жижегинден белгили болур | |
| Болгъан ишге болат бол | |
| Бузукъ булан дос болма | |
| Булгъанышып акъгъан сувгъа тыныв ёкъ | |
| Бурнуну ели хум чача (гюню юрюп, къутургъан.) | |
| Вазирни вазыллагъаны жибинден яман | |
| Вакил бир де утдурмай | |
| Васвасны малы болса да, маслагьаты болмас | |
| Ватандашым - къардашым, къыйынлы гюн сырдашым | |
| Ватанны байлыгьы - сени байлыгъынг | |
| Ватансызны сыйынгьаны - денгиз | |
| Ватаны ёкъдан ватандаш болмас | |
| Ватаны ёкъну - ватандашы ёкъ | |
| Ватанына намарт болгъан атасын да сатар | |
| Вилаятны онгмагъаны да, тонгмагъаны да башындан | |
| Гёз къоркъач, къол - батыр | |
| Гелинни гюллеген къайынана гюн гёрмес | |
| Гелинни чайнагъан къайынана гелинсиз къалыр | |
| Гелинни яхшы сыйласа, югюрюк болур | |
| Гемеде гемечи булан урушма | |
| Гёргенни гёз гьашыгъы | |
| Гьакъгъа тутулгъан асгерден асгер болмас | |
| Гьакъны гёр - халкъны гёрме | |
| Гьакъыл гёрмей болгъан сонг, гёз гёрмекден пайда ёкъ | |
| Гьар ханны бир девюрю | |
| Гьюрметли гиши гьилла кийизни гьюрметсизден табар | |
| Гюлайлан - гюнню, балжибин балны кёп сюер | |
| Гюнчю гюн гёрмес, тилчи сый гёрмес | |
| Гюч буса, кийиз къазыкъ да ерге гирер | |
| Гючге тёре ёкъ | |
| Гючлю болма сюйсенг, душмандан гючюнг яшыр | |
| Гючлюден гючлю чыкъса, гючлю пысып къалыр | |
| Гючлюлер гемени топуракъдан юрютер | |
| Достунг ял буса - яягъынг тербенмес | |
| Душман дос болса къоркъунчу гючлю | |
| Дюньяны малын берсе де, намусунгну сатма | |
| Дюньяны сюрчалса да, эркекни бюдюретмес | |
| Езиги гелгенде сёзню къойма, ерсиз ерде де къонма | |
| Ерине гёре тюз сёйле, заманына гёре сёз сёйле | |
| Жагьил турма сюйсенг - дос тут | |
| Жамият ятса кийиз, турса - мююз | |
| Жамиятны еси болма, ерлиси бол | |
| Жан сыйдан тоймас | |
| Жаясыз да барма, явдан да къачма | |
| Жынс жынсын табар, тапгъанны тапмас | |
| Заманлар гетер, халкъ гетмес | |
| Заманында чанг чыгъармас эрлеге къартлыгъында къала бузса инанмас | |
| Зиндандан къоркъгъан эл батыры болмас | |
| Зулму къылычы юрекге тиер | |
| Зулмулу билек эки сынар | |
| Игит бир керен, осал минг керен оьлер | |
| Игит не ат ойнатар, не де ер хармап ятар | |
| Игитге гюлле батмас | |
| Игитге гюлле къатылмас | |
| Игитге етмиш тюрлю гьюнер аз | |
| Игитни атасын сорама | |
| Иелмегенге бюгюлме | |
| Иелмейген бюгюлмес | |
| Иесиз къалгъан ит болур | |
| Илмек чалса, думгъа асув | |
| Илыкъдан къач, зулмугъа чанч | |
| Инивюне агъаву тюбек алып чапса, ят гишилер не алып чабар | |
| Исбайы болмакъ чачдандыр | |
| Исбайы ичинден къартыллар | |
| Исбайыны ирисин ел гелтирер | |
| Ит гьаплар, кериван гечер | |
| Ит къанлы болсун, игит жанлы болсун | |
| Итге арыгъын билдирмей, бёрю сыртын гёпдюрген | |
| Ичиндеги битген сонг, ит ашасын хуманы | |
| Ичкиники тири, артыкъ ичген итимни бири | |
| Ичлер булан ят бусанг, ятлар минер яврунга | |
| Йыртыкъ тондан эр чыгъар | |
| Кёк тербенсе тербенмес Темиркъазыкъ юлдузсан | |
| Кёп итлер янчгъан бёрюбюз | |
| Кёп сюйдюрмек сёздендир | |
| Къабургъа сав гирме, сал гир | |
| Къавгъачыдан къайпанма, тюз сёзден къайпан | |
| Къавумсузгъа уьйленме, къавумлу бола туруп | |
| Къазакъ ятыв - къанлы оьлюм | |
| Къайратлы адам къатынына къатылмас | |
| Къайсадакъ къайгъылы гюн чалышыр | |
| Къаламны гючю етишмейген ерде къылыч булан иш гёрмеге герек | |
| Къара тегенек де бутакъны гюлюн сакълай | |
| Къаргъа къаргъаны гёзюн чокъумас | |
| Къаркъарасы гьюнерсиз гьюрметсиз де болур | |
| Къарт буса да нарт йимик | |
| Къарчыгъадан да пайда ёкъ, къанаты болмаса | |
| Къаттыны къайырмажакъ, йымышакъны айырмажакъ | |
| Къачакъ яшына гелмес, ятып рагьат да оьлмес | |
| Къаявлудан къат чыгъар, къуршавсуздан ат чыгъар | |
| Къоркъачны гёзю, ялгъанчыны сёзю билдирер | |
| Къоркъачны къозу сюзер | |
| Къоркъгъан уялмас | |
| Къоркъгъангъа къош-къош | |
| Къоркъгъанны къоя буса, къоянны къояр эди | |
| Къоркъмагъангъа хораз баш | |
| Къоччакъ айыпны оьзюне алыр, осал ёлдашына салыр | |
| Къоччакъ къой - бёрюню ашы | |
| Къоччакъны къолу алгъасамас, кьоркъачны къолу алгъасар | |
| Къоччакъны не кьайгъы, не сююнч оьрчюкдюрмес | |
| Къошулчан иши, къошулгъан ашы | |
| Къуватгъа базынма, юрекге базын | |
| Къуймур болмакъ гёздендир | |
| Къул болуп яшагъынча, ябушуп оьлген къолай | |
| Къул булан къуймакъ ашасанг, къусдурмаса къарарсан | |
| Къулдан тувгъан къул болмас, къынгыр тувгъан къул болур | |
| Къуллукъ этген доллукъ табар | |
| Къуру къашыкъ авуз йыртар | |
| Къызланы къыркъ гиши сюер, бириси алыр | |
| Къызыл йымырткъаны къабугъу ерге тюшмес | |
| Къызынг эрши буса, къызыл опуракъ гийдир | |
| Къызынг яман буса, кьырда къатылма | |
| Къыйыкъсытылгъан къырда къалыр | |
| Къылыкъ билер гишиге къаймакъ болур бу дюнья | |
| Къылыкъ билмес гишиге къыйын болур бу дюнья | |
| Къылыч къыйын этмегенни йыкъмас | |
| Къысасдан къысас болмас, гертиден буса | |
| Магь десе гьайван да къарай, халкъ къараса айыпмы | |
| Макъталгъан малны дынкъы бар | |
| Мал да, къан да кьарт болмас | |
| Мегьтерчи болсанг, бийик тутарсан абурунг | |
| Миллет миллетине базар | |
| Миллетине намарт болгъан атасын сатар | |
| Намартгьа налат ошавлу | |
| Намус инсанны къаны багьасыдыр | |
| Намусну бойнуна алгъан ёкъну да ёлда къоймас | |
| Намусну насгъа этме, наслугъа эт | |
| Намусунгну яшлайын сакъла, опурагьынгны янгылайын | |
| Насдан хас да тувар, хасдан нас да тувар | |
| Насиплини ирисин ел гелтирер | |
| Нетейим дюньяны генглигин, чарыгъым тар буса | |
| Олтуруп юхла, эретуруп аша, элингде яша | |
| Ортакъ оьгюзден онгача тана яхшы | |
| Ортакъ оьгюзю оьлген, ортакъ арбасы сынгъан | |
| Орусдур - дурусдур | |
| Осал бергенин айтар, оьзден гёргенин айтар | |
| Осаллар тувса эл ташлар | |
| Отлукъташы - тюбек, окъ-жаясы - топ батырланы | |
| Оьгюз болажакъ тана танавундан белгили | |
| Оьз оьзенингни сен абурламасанг, ким абурлар | |
| Оьз элингни башлап сен абурла | |
| Оьзгеге тузакъ салгъан - оьзю тюшер тузакъгъа | |
| Оьзенгилер басгъан аякъ бошагъан | |
| Оьзюне абур сюеген гиши оьзю де абур этсин | |
| Оьксюз улакъ сакъласанг, авзунг-бурнунг май этер | |
| Оьксюзню къыйыкъсытма | |
| Оьлген оьгюзге оьтгере бичакъ, оьлген игитден осал да къоччакь | |
| Оьлгенни ягь-намус гёмген | |
| Оьлюмден къоркъгъан той этмес | |
| Рагьмугъа рагьму тёре, рагьму адамгъа гёре | |
| Разиликсиз бий - алмас халкъдан сый | |
| Раиятны азабы ханны ажжалыны ачгъычы | |
| Раиятны гьалын башгъалардан сорама, батырлардан сора | |
| Сабур эрде эркеклик бар | |
| Сайлангъан - сазгъа, сыргъалагъан - бузгьа | |
| Сакълагъанны сакъалына | |
| Салгъан къатынны табанлары алтын болур | |
| Сандыгъы кёп деп къыз алма | |
| Сёз батмагъангъа гюлле де батмас | |
| Сёйлеп билмеген согъуп къачар | |
| Сексенде бир сыйы болмас малсызны | |
| Сен айтгъанны сен эшит | |
| Сен бий, мен бий - атгьа бичен ким салыр | |
| Сен сюйгенге барма, сени сюйгенден къачма | |
| Сен сюйгенни алма, сени сюйгенни ал | |
| Сени Ватанынг ва бавунг - сени женнетинг ва Багъдатынг | |
| Сийрек гёрюшмек - сююп оьбюшмек | |
| Сорап берме, сююп бер | |
| Сув алсанг ярлыдан ал | |
| Сув гиччиники, сый уллунуки | |
| Сый бермеген сыйланмас | |
| Сыйлы адамланы янында сый яшырылгъан | |
| Сыйлыны гезю айыплыны гёрмес | |
| Сюекни сыйлав - оьлген сонг йылав | |
| Сюемен де сюемен, сюек булан тюемен | |
| Сюйген ерде сув ич | |
| Сюйгенине къыйшыкъ да тюз гёрюнюр | |
| Сюйгенине сюйген чакъы хатири къалар | |
| Сюймей берилген сув сувсабын тайдырмас | |
| Сюймейгенге сюйкелме | |
| Сюймесники сыймас | |
| Табулду мал сыйланмас | |
| Тав-тавгъа ёлукъмас, адам-адамгъа ёлугьар | |
| Тавакалны тамуру къурумас | |
| Тайпа-тайпадан танывлу | |
| Такъчалы сарайланы чайкъагъан - батырлар | |
| Талайлы гишини душманы гьакъыллы болур | |
| Талайлы эр тарчыкъмас | |
| Талайсызны гьакъылы тар болур | |
| Талайына таш явгъан | |
| Таланы гюлю таза болур | |
| Тенгсизин тири гёрмес | |
| Терек - емиши, адам - иши булан | |
| Тиленчи уручудан къоркъмас | |
| Тиши йыртыллай, ичи къартыллай | |
| Тону майлы болгъан булан тёр алмас | |
| Тулпар баласы тува озар, эшек баласы тура озар | |
| Тюз боюнгну, тюз оюнгну къынгыр этип гёрсетер | |
| Тюзелген тел эркек болур | |
| Улан уьюрюнден танылыр | |
| Уланынгны эрке этме, гелинингни ёнкютме | |
| Уллу айтгъанны этмеген гьёкюнчлю къалыр | |
| Уллу айтгъанны этмеген уллаймас | |
| Уллу жыйынны этегинде олтургъунча, гиччи жыйынны тёрюнде олтур | |
| Уллулар очарны гюлюдюр | |
| Уллуну гьюрметле, гиччини къорала | |
| Уьлкеде айлангъангъа уьлгю табулмай къалмас | |
| Уялагъан гишини юреги къара болмас | |
| Халат гийген хан болмас | |
| Халкъ - гьакъны, гьакълы - гьавайын затны | |
| Халкъ ерни гюлю, авулну оьлчевю | |
| Халкъ оьгюзге бузав тапдырар | |
| Халкъ ханны дининде | |
| Халкъны айланышы ашгъа тюгюл - къувунгъа | |
| Халкъны гёзю бек гёрер | |
| Халкъны дослугъу - душманны бошлугъу | |
| Халкъны тынчлыгъын бузгъанны ахыры-сонгу онгмас | |
| Ханны уьюню халкъы къыйынлы | |
| Ханны харсы - халкъны оькюрювю | |
| Хараба дюнья - харипге | |
| Харабалыкъ - хан хата болса бола, ата болса болмай | |
| Харипни къыйыны - халкъны жыйыны | |
| Хоншугъа намарт болгьанны, юртда ювугъу болмас | |
| Хораз да хадирин билгенге абурлу | |
| Хытыр болсам да, сутур тюгюлмен | |
| Чагъарлар тербенсе, бийлер тайып ёл берер | |
| Чакъыргъангъа бар, чапгъандан къач | |
| Чапгъын чапса элге - намусу батыр эрге | |
| Чачына алданма, башына алдан | |
| Шербетни тёкме, къатынны сёкме | |
| Эдепни аривлюгю тухумну эршилигин яшырар | |
| Эдепсиз гиши макъталмас | |
| Эжелги душман эл болмас | |
| Экев биревню тенгири | |
| Экев къагъышса, биревге ер чыгъар | |
| Эки авузлу адам башын тас этер | |
| Эки атлыгъа бир яяв | |
| Эки аязбаш бир таракъны уьстюнден ябушгъан | |
| Эки яман бир болса, уьч гюн гетмей урушар | |
| Эки ярлы бир болса, бир бай чакъы иш гёрер | |
| Эл - элге, шёшге - белге | |
| Эл агъасыз, тон ягъасыз болмас | |
| Эл айыбы эллий йылдан жувулмас | |
| Эл булан бетим ярыкъ | |
| Эл булан гёрген къара гюн де байрамдыр | |
| Эл гесген къол авуртмас | |
| Эл къолундагъына чомарт | |
| Эл намусун биринчи кют | |
| Эл намусун кютгенлеге ат чыгъар | |
| Эл учун этилген къуллукъ унутулмас | |
| Эл хазнасы эсги сёз, эр чырагъы эки гёз, | |
| Элде адам болмаса, ит тёбеге минер | |
| Элде бар эрниме тиер | |
| Элде буса къолдадыр | |
| Элде гиччи ким буса, эммек ону башында | |
| Элден элни эт тувраву башгъадыр | |
| Элин сатгъанны эл жазалар | |
| Элинге яв чапса, бир ягъындан сен де чап | |
| Элинге яв чапса, эр савутунг къолгъа ал | |
| Элингни сатма, жанынгны сат | |
| Элингни сырын бек сакъла | |
| Элни авзу элекдир | |
| Элни къолу узундур | |
| Элни сатгъан къызбайны шамчырагъы янмасын | |
| Элсиз бай - кёлсюз бакъа | |
| Элчи бусанг, тилчи болма | |
| Элчиге оьлюм ёкъ | |
| Элчиге элни танглама, эрни тангла | |
| Эмен агъачны иелгени - сынгъаны | |
| Эр бала тап, эчивюм | |
| Эр бусанг, элге таян | |
| Эр маканы Ватандыр | |
| Эр оьлгенни эл айтар | |
| Эргиши этген ишине гьёкюнмес | |
| Эренлер деген булан эр болмас, эренлени бары бирдей тенг болмас | |
| Эренлер уьйде тувар, къырда оьлер | |
| Эрин ёлдаш эл болмас | |
| Эркеклени оьзеги, оьзен сувланы сюзюгю | |
| Эркеклик билекде болмай, юрекде бола | |
| Эркеклик он буса, тогъузу гьилладыр | |
| Эркекни сёзден къайтгъаны - оьлгенидир | |
| Эрлер эрге ялынмас | |
| Эрте онгмагъан геч онгмас, геч онгмагъан гьеч онгмас | |
| Эт къанлы, эркек - жанлы болсун | |
| Юзюне къарап, юзюкню ур | |
| Юрюсенг саякь, тиер таякъ | |
| Ягь яр авдарыр | |
| Ялангъач тонавчудан къоркъмас | |
| Ялмав йимик яртылыкь - ярамайгъан бир къылыкъ | |
| Ямавлу бусам да, ярлы тюгюлмен | |
| Ямавлу гёлеклени гиймейим, ялынчлы дюньяларда турмайым | |
| Ярлы бусам да, харлы тюгюлмен, харлы бусам да, хорлу тюгюлмен | |
| Ят элде солтан болгъунча, оьз элингде ултан бол | |
| Ят элни язы да эрши | |
| Яхшы эркек айрылгъан къатынын сёкмес | |
| Яхшы эркек яягьын сёкген | |
| Яхшыланы гьар-бир иши артыкъдыр | |
| Яшавлукъну адамлыкъ булан болгъаны яшав |
Большинство пословиц и поговорок приводятся по книге "Пословицы и поговорки" (Сост. Абдурагим Абдурахманов). // Махачкала. Дагучпедгиз,1983
