Тюркиядагъы къумукълар тухум тамурларын ахтаралар
Редакциядан.
Бу материалны газетибизге Тюркиядан Ирфан Наллар йиберген. Бир алдын Ирфан редакциягъа телефон зенг этди. Бизин булан тап-таза къумукъ тилде сёйледи, Дагъыстанда бир нече керен болгъанын айтды, дагъы да гелме сюегенин ва оьзюню тухум тамурларын ахтарыв булан машгъул болагъанын ачыкълады, соравларына жаваплар сюйдю. Биз огъар кёмек этме сююп, гьазир заты бар буса, газетде чыгъарма гьазирлигибизни англатдыкъ. Натижада шу материал почта булан гелип бизин къолубузгъа тюшдю. Охувчуларыбызны ону булан таныш этебиз. Билебиз, гелтирилген маълуматлар оланы тергевюн тартмай къоймажакъ. Ирфангъа оьзюню тухум тамурларын ахтарывда кёмекчилер болайыкъ. Сизден сесленивлени гёзлейбиз.
Тюркияда яшайгъан къумукъланы гьакъында язылагъанда, аслу гьалда, олар яшайгъан 13 таза къумукъ юрт эсгерилегенлик мердеш болуп къалгъан, амма ахтарывларым гёрсетеген кюйде, биз оланы санавун 20-гъа чыгъармагъа герекбиз. Неге тюгюл де, мунда оьзге миллетлер (къабартылар, абхазлар, абазеклер, осетинлер, ногъайлар ва башгъалары.) булан ортакъ юрт тутуп яшайгъан къумукълар да бар. Олайлардан мен тюпдегилерин эсгерме сюемен.
| Вилаяты | Район | Юртлар | Яшайгъан халкъы | Къошум маълумат |
|---|---|---|---|---|
| Балыкесир | Манйас | Чамлы (Гурафа) | Къумукъ, лезги | |
| Тепечик (Дюнье) | ||||
| Ортача | ||||
| (Кирне) | ||||
| Бурса | Инегёл | Кушбогъазы | Абаза, къумукъ | |
| Чанаккале | Бига | Аккёпрю | Къумукъ | |
| Гейиккыры | ||||
| Доганчы | ||||
| Азизие (Тебекёй) | ||||
| Чорум | Алача | Яшыл яйла (Кундузлар) | Къумукъ, ногъай | |
| Алтунташ | Къабарты, къумукъ | |||
| Синжан | Шапсукъ, къумукъ | |||
| Денизли | Аккёй | Аккёй | Къумукъ | |
| Сивас | Яву | Яву | Къумукъ | |
| Токат | Артова | Алрудере | Абхаз, абзег, къумукъ | |
| Ылычак | Абхаз, къумукъ | |||
| Турхал | Бахчебашы | Къабарты, абзек, къумукъ | ||
| Атакёй (Кушотураг) | Къумукъ, ногъай, осетин, абхаз, къабарты | |||
| Ширинюрт (Йугёзен) | Къумукъ | |||
| Татар | Абазек, къумукъ | |||
| Кызкаясы | Абзег, къумукъ | |||
| Зиле | Ени-дербент | Къумукъ, лезги | Оьзге дагъыстанлы да бар | |
| Йозгат | Акдаг-мадени | Сарыгюней (Бахшайыш, Чевирие) | Абазек, къумукъ | |
| Сарыкая (Каяпынар) | Шапсукъ, къумукъ, осетин | |||
| Самсун | Уллу шагьарлагъа ерлешген къумукълар тас болуп гетгенлер. Самсун шагьарны 19 майны атындагъы району эсгиден къумукъ эли болгъан, гьали къумукъ экенин билмейлер. | |||
Чанакъкъала къумукъларыны гьакъында
Къумукълар Чанакъкъала вилаятны Бига деген районуну Аккёпрю, Доганжы, Азизие (Тебекёй), Гейиккыры юртларында яшайлар. Бу юртлар 1860-1880-нчи йылланы арасында къурулгъан. Бизин районгъа къумукълар Агъачавул, Казаныш, Жюнгютюй, Эрпели, Паравул, Яхсай, Торкъали, Карабудагъгент юртлардан гелгенлер. Торкъалиден: Гьажи Акав тайпасы, Али Акав яшлары - Расим, Умхайыр, Темурхан, Махмут (Догъанчы-Азизие (Тебекёй) - Гейиккыры). Къарабудагъгентден: Малай Махмат (Аккёпрю). Къазанышдан - Дайгьанат-Айхали (1905). Эрпелиден: Али булан къатыны Патимат. Аккёпрюде уллулардан атларын эшитгенлерим - Шых-Али, Хапсат, Напсат. Кёплерини къайсы юртдан гелгенлери белгисиз, янгыз тувгъан ерлерине "Дагъыстан" деп язылгъан.
1920-нчи йылда гелген къумукълардан: Къазаналипов Аселдерхан (1855-1928), Жахбат бийке, Асадуллах Хангереев (Врангелни армиясында солдат болгъан), Абузейдин Таштемиров (Врангелни армиясында капитан). Къумукъ ханлардан Асадуллах Уцуми-хан ва Ахмат-хан 1920-нчы йылда гелген. Буланы яшларыны яшлары бар. Фамилиялары Уцуму деп юрютюле, Асадуллах-хан булан Аселдер къардаш болгъанлар, Асадуллах 1870-де гелген. Аселдерхан булан Жахбат бийкени къабурлары Тебекёйде (Азизие).
Чанакъкъала вилаятына гелип юрт тутгъан (къургъан) башлапгъы къумукъ агьлюлер:
| Аты | Тувгъан йылы | Къайсы юртдан гелгенлер Къошум маълумат | |
|---|---|---|---|
| Алибекогълу Хаджи Давут | 1854 | Агъачавул | |
| Аминат (къатыны) | 1861 | ||
| Равзат | |||
| Махматбек | 1862 | ||
| Касум Чавуш | 1864 | Агъачавул | |
| Рукъият (атасы Махмат, анасы Аминат) | 1869 | ||
| Каптукогълу (Солтанали) | 1864 | Агъачавул | |
| Зугьра (атасы Юсуп, анасы Ханипа) | |||
| Салим (атасы Давут, анасы Аминат) | 1869 | Агъачавул | |
| Али Умарогълу (атасы Умар, анасы Хусна) | 1863 | ||
| Яхъя Сулейманогълу (анасы Айшат) | 1847 | ||
| Уммукюсюм (атасы Джамурза, анасы Патимат) | 1849 | ||
| Абдуррагьман огълу (Атай) (анасы Хусна) | 1847 | Мени анамны аталары | |
| Умуят (атасы Шашан, анасы Дуду) | 1863 | ||
| Мехти Бекбуленогълу (атасы Яхъя, анасы Абай) | 1850 | ||
| Кехас (атасы Аке, анасы Генжекъыз) | 1852 | ||
| Абай, Мехтини анасы (атасы Махмат, анасы Мариям) | 1820 | ||
| Ханив Хангиши огълу (атасы Хангиши, анасы Аминат) | 1854 | ||
| Айшат (атасы Махмат, анасы Хикмет) | 1859 | ||
| Ахмат Хажы-Умарогълу (атасы Хажы Умар, анасы Аминат) | 1853 | ||
| Недре (атасы Халит, анасы Ачу) | 1876 | ||
| Идрис Хажевленогълу (атасы Хажевлен, анасы Ачев) | 1862 | ||
| Алиджан Джамбер Абдуллахогълу (атасы Абдуллах, анасы Аджу) | 1863 | ||
| Суат (атасы Хумаш, анасы Нено) | 1869 | ||
| Багьавуддин Кайтакогълу (атасы Кайтука, анасы Аминат; Аминатны агъасы Абдулкерим, анасы Патимат) | 1839 | ||
| Шехруллах Хаджи-Давутогълу (атасы Ахмат, анасы Хайытхан) | 1867 | ||
| Амашогълу Абдулжелил (атасы Амаш, анасы Нену) | 1863 | ||
| Нену (атасы Гёзлержан, анасы Патимат) | 1833 | ||
| Хасан Юсупогълу (атасы Имам Мехри, анасы Хаджи Сабила) | 1834 | ||
| Жафар Ектаогълу (атасы Екта, анасы Сайба) | 1858 | ||
| Аджу (атасы Али, анасы Зайнап) | 1864 | ||
| Хасан Абдулмуминогълу (анасы Аривжан) | 1885 | ||
| Арслан Али (анасы Аривжан) | 1891 | ||
| Аривжан (атасы Тимурбек, анасы Патимат) | 1864 | ||
| Уммукюсюм | 1893 | ||
| Абдуллах Шашаногълу (атасы Шамшуддин, анасы Ачу) | 1888 | ||
| Сапият (къызардашы) | |||
| Махмат Айтемурогълу (анасы Айтези) | 1868 | ||
| Равзат (атасы Бектумур, анасы Розат) | |||
| Махмат Яхъяогълу (анасы Аку) | 1856 | ||
| Салигьат (атасы Али, анасы Зайнап) | 1864 | ||
| Шавхал Жамалеттин (анасы Шахсина, атасы Махмут Нусреттин) | 1880 | Шавхалюртдан гелген, Сейди Нажмуддин Кутбеттин деген улан къардашлары онда къалгъан. | |
| Алипаша Махматогълу (атасы Махмат, анасы Давлатхан) | 1861 | Алипашаны къызардашлары, Айшат, Муминат, Патимат. Мени анам Алипаша булан Тетейкъызны къызы, Хапсатны къызы. Айшатны бир къызы 1908 йылда Дагъыстангъа къайтып эрге чыгъа., аты - Ханипа, ол 2 йыл Жюнгютейде тура. Эрини аты - Махмат, Бирче Тюркиягъа къайталар. Биз шо саялы булар жюнгютейли яда къазанышлы деп гьисап этебиз. Оланы байлавлары шо эки юрт булан эди. | |
| Тетейкъыз (атасы Ахмат, анасы Аджу) | 1871 | ||
| Хаджи-Мурат Аскерогълу (атасы Аскер, анасы Ханымиз) | 1857 | Таргъу | |
| Завдат (атасы Тагьир, анасы Хатчат) | 1865 | ||
| Хамза (Аскер) | |||
| Салигьат (атасы Махмат, анасы Хикмат) | 1860 | ||
| Махмат Шакир (Аскер) | 1865 | ||
| Нажия (къатыны) | 1889 | ||
| Абдуссалам Хажи-Муртазаогълу (анасы Ачу) | 1867 | ||
| Аминат (къатыны, ону атасы Иса, анасы Самият) | |||
| Хажи Акай (атасы Япу) | 1832 | ||
| Хажи Муваддат (атасы Исхакъ, анасы Аминат) | 1849 | ||
| Мехти Хажы-Махматотълу (анасы Ханум) | 1836 | Тёбен Къазаныш | |
| Жаминат (атасы Абдурахман, анасы Сапият; уланкъардашы Махмат; булар Тюркиягъа 1910 йыл гелген). | 1862 | Тёбен Жюнгютей | |
| Узейыр Абдуллахогълу | 1857 | Яхсай. Мени атамны уллу атасы. | |
| Хачук (къатыны, анасы Шашав, атасы Аблак) | 1872 |
Бизин баянлыгъыбыз.
Тюркиялы ёлдашыбыз Ирфан Наллар йиберген маълуматлар бек агьамиятлы. Къумукъ юртагьлюлени Тюркияда яшайгъан ерлерин ва къайсы миллетлени вакиллери булан юрт тутуп яшайгъанын ахтарсакъ, олар къабартылар, абхазлар, абазеклер, осетинлер, ногъайлар булан бирче яшайгъанын эслейбиз. Булайлыкъ олар эсги ватанларында да о миллетлер булан бир топуракъларда (бир ерде) яшай болгъандыр деген пикру тувдурмай болмай. Айтагъаныкъ, Тюркиягъа гёчювюл девюрлерден алда къумукъланы бир бутагъы Темиркъазыкъ Кавказда ва Къырымда яшагъанлыгъына байлавлу тарихде маълуматлар барны ахтарывчулар яхшы биле. Бу макъалада гелтирилеген маълуматлар туврадан болмаса да оьрдеги пикруну исбатлайгъан йимик гёрюне. Тюркияда ва Османлы пачалыгъы тозулгъанча ону дазуларында болгъан топуракъларда яйылып яшайгъан миллионлар булангъы черкес (адыг) къавумланы арасында <Къумукъ> тухуматы (фамилиясы) булангъы тайпалар гёрмекли къайдада ер алгъан. Шо фамилиясы булангъы аты дюньягъа малим болгъан адамлар да аз тюгюл (мисалгъа, бир нечелерин эсгерип къойсакъ да таманлыкъ этер: Мемдух Кумук (Сирия, белгили язывчу), Танер Кумук (белгили алим, доктор, Тюркия), Жем Кумук (язывчу, Тюркия), Хакан Кумук (Къыбла полюсда <байракъ къакъгъан журналист, Тюркия) ва башгъалары.
Комментарии на facebook
RSS-лента
Персоналия
Наши авторы
Масхара
Мы на Facebook
Мы на YouTube
Карта сайта
О сайте
